Bağımlılık, bir maddeyi kullanmayı bırakamama ya da davranışı kontrol edememe durumu olarak tanımlanmaktadır. Bağımlılık türleri isimlerini bağımlı olunan nesneye göre alırlar. Bağımlılık denince aklımıza ilk gelen bağımlılık türleri sigara, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı oluyor. Böyle olması doğal çünkü insanların daha fazla gözüne çarpıyorlar ve olumsuz etkileri artık herkes tarafından biliniyor.
Bağımlılığın sadece madde bağımlılığı olarak düşünülmesi yanlış olur çünkü davranışsal bağımlılıklar da bulunmaktadır. Son yıllarda literatürde ve medyada sıkça dile getirilen internet bağımlılığı tıpkı diğer bağımlılıklar gibi hayatımızı etkisi altına alan davranış tabanlı bir bağımlılıktır. Young’un tanımı ile internet bağımlılığı, aşırı internet kullanma isteğine karşı konulamaması, internete bağlı olmadan geçirilen zamanın önemsiz bulunması, bireyin internete bağlı olmadığı zaman içerisinde aşırı gerginlik, saldırganlık göstermesi ve yaşantısının iş, sosyal ve aile yönlerinden zarar görmesidir. İnternetin aşırı kullanımı her zaman internet bağımlılığı olduğu anlamına gelmiyor. Bazen aşırı internet kullanımı ile başka bağımlılıklar tatmin ediliyor olabilir, bu durumu ayırt etmek gerekir.
Bilgiye erişmenin, arkadaşlarla iletişim kurmanın, arkadaş edinmenin, can sıkıntısı gidermenin, film, dizi ve belgesel izlemenin, müzik dinlemenin, bankacılık ve birçok işlemin kolayca yapılabilmesini sağlayan internet, insan hayatının her yönünü sarmış, eli ayağı olmuş durumda. Görüldüğü üzere internetin faydalarını saymakla bitirebilmemiz mümkün değil. Ama her şeyin aşırı kullanılması durumlarında olabileceği gibi internetin de aşırı kullanımı sonucunda ortaya çıkabilecek olumsuz durumları önemsemek lazım.
Bilgi günümüzün en önemli silahı olarak görülüyor. Büyüklerimizden hep dinleriz okula gidebilmek için kaç kilometreyi yürümek zorunda kaldıklarını. Okula öğretmenlerimizde olan bilgiyi öğrenebilmek için gideriz. Artık tüm bilgilere internetten kolayca ulaşabiliyoruz. Bilginin doğru ya da yanlış olduğu tartışılır tabii ki. Fakat kolayca erişilen bilginin önemi ve kıymeti kalıyor mu? Bilgiye ulaşmak ile bilgili olmak aynı şey mi? Bunlar gibi soruların cevaplarını düşünmeliyiz. Bilgi aklı kıvraklaştırır, kişiyi zarifleştirir. Günümüzde böyle insanlar görmek ne yazık ki oldukça zor.
Bir yandan da anında tatmin edilen isteklerin sonu gelmez boyunduruğu altına girilmesi durumu var. “Hazzı erteleme” gibi önemli bir yetinin kazanılamamış olması, sıkıntılarla ve sorunlarla dolu olan hayatın arzuları tatmin etme peşinde harcanması demek. Hazzı erteleme yeteneğine sahip olan çocukların hayatta daha başarılı olduğunu gösteren çalışmalar mevcut.
Hemen hemen her şeyin internet aracılığı ile yapılması insan ve insan arasındaki ilişkiyi insan ve makine arasındaki ilişkiye çevirdi. İnternetin bireyi toplumdan yalıtması, toplumsal ilişkilerini zayıflatması, yakın arkadaş ilişkilerini azaltması, bireyde depresyon ve yalnızlık hissinin artması gibi olumsuz sonuçları olduğu tespit edilmiştir. Görüldüğü üzere internet bağımlılığı sonucunda pek çok insanî haslette zayıflama olmaktadır.
İnternet bağımlılığının gençlerde daha yüksek olması tabii ki sürpriz değil. Doğuştan itibaren ellerinde akıllı telefon ve tabletlerle büyüyen çocukların internet bağımlısı olma olasılıklarının yüksek olması şaşırtmamalı. Yapılan araştırmalar internet bağımlılığı yüksek olan kişilerde depresyonun yüksek, yaşam doyumunun düşük olduğunu ve internet bağımlılığı sonucunda psikolojik ve fiziksel sağlığın olumsuz etkilendiğini göstermektedir. Gerçek dünyadan kaçış olarak kullanılan internetin renkli ve sanal dünyası çocukları gerçeklikten koparmasının yanında onların hayatın gerçekleri ile karşılaştığı zaman ne yapacağını bilmeyen, psikolojik olarak gerçeklerle yüzleşmeye hazır olmayan bireyler olarak yetişmesine neden oluyor.
Anlatmak istediğimiz tabii ki internetin kullanılmaması gerektiği değil. Ama birçok meselede karşılaştığımız gibi internetin de sınırsız, kontrolsüz ve aşırı kullanımı durumunda zararlarını görmezden gelemeyeceğimiz kesin. Etkilerini tıpkı madde bağımlılığında olduğu şekilde gözlemleyebileceğimiz internet bağımlılığından korunmak için kullanımın kısıtlanması gerekmektedir. Ayrıca arkadaşlarla vakit geçirmenin, aileyle aktivite yapmanın, gezintiye çıkmanın, kitap okuma alışkanlığının kazanılmasının ve çeşitli hobiler edinerek günlük faaliyetleri artırmanın faydası olacaktır.
Abdulkadir Özel
