“Seher vakti görünce gözüm sultanını,
Dedim sultan mısın? O dedi yok, yok.
Gözleri ışıltı, elleri kınalı,
Dedim Çolpan mısın? O dedi yok, yok.”
Bu türküyü duyan herkes büyük Uygur şairi ve müzisyeni Abdurrehim Heyit’in etkileyici ve içe işleyen sesinden duymuştur. Ancak bu sözler Abdurrehim Heyit’ten önce Uygur edebiyatının yetiştirdiği en büyük isimlerden biri olan Abdurehim Ötkür’ün kaleminden Türk edebiyatına hediye edildi.
Bu yazımızda Uygur Türkleri arasında çok önemli bir yere sahip olan Ötkür’ü Türkiye Türklüğü ile de buluşturmak amacındayız. Çünkü Ötkür sadece Uygur Türklüğüne seslenmemiştir. Bütün Turan’a seslenmiştir. Onun milliyetçiliği Uygur milliyetçiliği değildir, Türk milliyetçiliğidir. Doğu Türkistan’ın en çalkantılı döneminde, 1946’da yazdığı “Serlevhasiz” adlı şiirde ilk defa “Türk” adından söz eder. Türkün mücadelesini destekler. Bütün Türklüğü birliğe davet eder. Çünkü, şair Türk milletinin ebedi zafere “birlik ve beraberlik” ile ulaşılacağının idraki içindedir. Ötkür’ün şiirlerinde hürriyet ve istiklal için mücadele en ağırlıklı konulardandır. O, hürriyetin ve istiklalin kendiliğinden gelmeyeceğini biliyordu, bu yüzden her fırsatta milleti kurtuluş mücadelesi için harekete geçirmeye çalıştı. Halkının Çin zulmünden kurtulması için yanıp tutuşan şair, hür günlere olan inancını ve umudunu asla yitirmedi. “Ötkür, gözü yaşlı, hürriyet hasretiyle ölmeyecek.” demesine rağmen çok arzuladığı parlak günleri ne yazık ki göremedi. Fakat, Doğu Türkistan halkı, hak ettiği hür istikbale muhakkak erişecek ve bu yürekli şairini asla unutmayacak, onunla gurur duyacaktır. Türk milleti ruhen esir değildir. Bu ruh, esaret zincirini kırmaya yetecek güce sahiptir.
“Dedim-dedi” tarzındaki şiirler genellikle sevenle sevilen arasındadır ve ilk örneklerine Kaşgarlı Mahmut’un Divanü Lügati’t- Türk adlı eserinde rastlarız. Bu formu Kaşgarlı Mahmut’tan bu yana Çolpan, Erzurumlu Emrah, Şeyhî, Fuzulî gibi niceleri kullanmış ancak bu form Ötkür ile zirveye çıkmıştır. Çünkü Ötkür’ün “dedim-dedi” formundaki şiirinde seven Ötkür, sevilen ise Türklüktür.
Dedim: zincir var, dedi boynumda,
Dedim ölüm var, dedi yolumda,
Dedim ya bilezik? Dedi: kolumda,
Dedim korkar mısın? O dedi yok, yok.
Dedim niçin korkmazsın? Dedi Tanrı’m var,
Dedim ya başka? Dedi halkım var,
Dedim daha yok mu? Dedi ruhum var,
Dedim memnun musun? O dedi yok, yok.
Yazımızı sonlandırırken bu iki dörtlükten bahsetmek istiyorum. Çünkü bu iki dörtlük esareti, çileyi, korkusuzluğu, inancı, Allah inancını, halk inancını ve ruh gücünü anlatması bakımından çok karakteristik bir örnektir.
Kayan bir yıldızın ardından “Elveda, rahat yat efendim, unutmaz yurt seni, gelecek evlatların da ebedi hatırlar seni.”
Mehmet Akif Sadan
