Bilgi; öğrenme, araştırma ve gözlem yoluyla edinilen her türlü gerçek, malumat ve kavrayışın tümüdür. Bilim insanı; bilimsel yöntemler kullanarak bilgiye ulaşmaya çalışan kişidir. Birçok felsefeci bu kavramlar üzerinde durmuş yorumlar yapmıştır. Bilim insanları araştırmacı, meraklı, sabırlı, çalışkan, cesur kişilikleriyle bizlere örnek olmuşlardır. Geçmişte günümüze matematik ikinci yazımızda sizleri matematik derslerinde aşina olduğunuz bilim insanlarının hayatlarından kesitler sunacağız. İlk olarak Thales ardından Pisagor ve son olarak Öklid’in hayatlarını okuyacaksınız.
M.Ö. Ünlü Matematikçiler
Thales (M.Ö.624- M.Ö.547)
Thales, Anadolu’nun güzide şehirlerinden Aydın olarak bildiğimiz o zaman ki adı ise Ionia olan şehirde dünyaya gelmiştir. Thales, her şeyin kaynağının su olduğunu iddia etmiş ve ilk felsefi düşünceyi ortaya atmıştır. İnsan zekasını ön plana almış ve doğa olaylarını bilimsel yöntemlerle çözebileceğini düşünmüştür. Geometriye mantıksal kanıtı getirmiştir. Bilimsel veriler toplamak için Mısır’a gittiğinde piramitleri görmüş ve hayrete düşmüştür. Keops’un yüksekliğini güneş ışınlarının yeryüzüne paralel geldiği anda gölgesinin, kendi boyuna eşit olduğu bilgisiyle 146,5m olarak ölçmüştür. Bu ölçüm işlemi Thales teoremini tanımlayacak olan ilk ölçüm olmuştur. Thales teoremini benzer üçgenler arasındaki bağıntılarda da görüyoruz. Thales’in milattan önceki bu teorisini günümüz lise kitaplarında hala görmemiz dikkat çekicidir.
Pisagor (M.Ö.596- M.Ö.500)
Kulaklarımıza aşina gelen Pisagor’u tanıyalım. Pisagor milattan önce Antik Yunan’da yaşamış önemli matematikçilerdendir. İlk dikkatimizi çeken Thales’in öğrencisi olmasıdır. Thales Pisagor’u uzun bir süre eğitir, aradan yıllar geçtikten sonra Thales’in isteği üzerine eğitiminin devamı için Mısır’a ardından Babil’e gider. Matematik ve özellikle geometri alanında kendini geliştirir. 34 yıllık bilgi birikiminin ardından ülkesine geri dönmeye karar verir. Ülkesinde ilk icraatı kendi adında okul açmasıdır. Pisagor okulunda öğrencilerine, her şeyin matematik ile ilgili olduğunu, sayıların gerçek olduğuna, matematik aracılığıyla her şeyin tahmin edilebileceğini ve ölçülebileceğini öğretmiştir. Pisagor’un öğrettiği ve söylediği bilgi birikimlerine “Pisagorculuk” akımı denmiştir.
Pisagor’u anlatıyorsak milattan önce bulduğu meşhur teoreminden söz etmeliyiz. Pisagor teoremi bize, bir dik üçgende hipotenüsün karesinin (uzun kenarın), dik kenarların karelerinin çarpımına eşit olduğunu söyler. Bu teorem sayesinde gideceğiniz yolu kısaltabilir, en kısa mesafede istediğiniz yere ulaşabilirsiniz.
Pisagor’un bilimsel eğitimlerine ve açılımlarına alışamamış halk, Pisagor okulunu yakmış, yangında Pisagor ve öğrencileri yanarak hayatını kaybetmiştir. Maalesef Pisagor’da birçok bilim insanı gibi halk tarafından fikirleri önemsenmemiş ve hayatı trajik bir şekilde son bulmuş önemli bilim insanlarından biridir.
Euclid (Öklid) (M.Ö. 325- M.Ö.265)
İskenderiyeli Öklid, yaptığı çalışmalarla gelmiş geçmiş tüm matematikçilerden adı geometriye en çok yakışan kişi olmuştur. Teorileri ispatlamak için matematiksel mantık oluşturması en iyi matematikçi olmasında etkilidir. Geometrinin başlangıcından kendi zamanına kadar bilinen tüm bilgileri derleyerek 13 ciltlik başyapıt olan “Elementler” kitabını yazmıştır. İki bin yıl boyunca kaynak olarak kullanılan Elementler kitabının özelliği ise yazılan teorilerin tutarlı olması için 5 aksiyom ortaya koyması ve tüm geometrik önermelerin bu aksiyomlar üzerinden elde edilmesidir. Tanımlanan bu aksiyomlar sayesinde “Öklid Geometrisini” kurmayı başarmıştır. Öklid’in o tarihler için geometrik yapıların tümünü yalnızca pergel ve cetvel kullanılarak oluşturmuş olması dikkat çekmektedir. İçeriğinde yer alan başlıca konular; Düzlem geometrisi, aritmetik, sayılar kuramı, irrasyonel sayılar ve katı cisimler geometrisidir.
21.yüzyılda bile kullandığımız Öklid bağıntısı sayesinde bir çoğumuzun ismini duyduğu ünlü matematikçi olmuştur. Milat öncesi ünlü matematikçilerden Thales, Pisagor ve Öklid’in hayatlarından kısaca bilgiler verdik. Bilime ve insanlığa yaptıkları katkıları yazdık. Kronolojik olarak bilim insanların matematiğe yapmış oldukları katkıları yazmaya devam edeceğiz. Bir sonraki yazımızda görüşmek üzere…
YASEMİN ADIYAMAN
