Kum tanesinden de teknoloji mi üretilir, ütopya da mı yaşıyorsunuz diyeceksiniz. Farkındayım iddialı bir cümle ama hakkını da veren bir cümle. Kum tanesinden nasıl teknoloji üretilmiş bu ay birlikte öğrenelim.
Kum tanesinden üretilen teknolojimizin adı CAM.
Cam nedir? Camı tanıyor muyuz gerçekten? Hayatımızda neden bu kadar önemli bir yeri var?
Cam; her gün çokça kullandığımız ve karşılaştığımız bir malzeme aslında. Sabah kalkar kalmaz ilk onu görür, onunla su içer, onunla yemek yeriz baktığımız ayna, kullandığımız gözlükte kısacası hayatımızın her alanında her yerde kullandığımız bir malzeme. Hayati ihtiyaçlarımızın yanında birçok sanayi alanında bir parçası olan cam özelikle biz kimyagerlerin eli ayağı diyebiliriz.
Peki cam kimyasal olarak nasıl bir malzeme. Kararlı, sert, dayanıklı ama kırılgan transparan bir amorf katıdır. (Amorf katı: atomları gelişi güzel dağılmış olan katı.) Amorf bir katı olduğundan erime noktası yoktur, yumuşama noktası vardır. Yumuşama noktası dediğimde en düşük 400 santigrat dereceden bahsediyorum. Kimyasal reaksiyona girmemesi ve yüksek sıcaklıklara dayanmasından dolayı biz kimyagerlerin gözbebeğidir. Neyse peki günlük hayatımızda bizi ilgilendiren kısmı ne? Teknoloji bu işin neresinde?
Biraz tarihinden de bahsederek günümüze taşımak istiyorum.
Camın keşfi çoook çok eski zamanlara dayanıyor. MÖ 3500’lü yıllardan bahsediliyor. Doğada obsidyen cam (doğal yollarla oluşan volkanik kökenli bir cam türüdür) olarak adlandırılan bir formda karşımıza çıkıyor. Tabi o zaman sert oluşu şekillendirebilir oluşu sayesinde daha çok kesici alet olarak kullanılmış. Ardından yavaş yavaş camın keşfi ve kullanım alanlarının gelişimi ile 1900’lü yıllardan sonra ciddi araştırmalar yapılmaya başlanmış ve şuan kafamızı çevirdiğimiz her alanda mevcut.
Farklı rivayetler olsa da en çok bilinen Fenikelilerin hikayesi. Fenikeliler taşıdıkları soda bloklarını mola verdikleri bir kumsalda kumun üzerine bırakıyorlar ve ısınmak için ateş yakıyorlar. Sabah kalktıklarında soda blokları ve kum, ateş ile reaksiyona girmiş ve kumun üzerinde küçük küçük şeffaf boncuklar oluşturmuş. Bu tesadüfle cam insanoğlunun hayatında yer almaya başlıyor. Camın üretimine baktığımızda temel kullanılan ham maddenin kum olması ve camın oluşumuna baktığımızda hikayeyi doğrular nitelikte diyebiliriz.
Gelecekte Cam!
Camın yarını ne olacak? Gelecekte camı biz nasıl ve nerelerde kullanacağız?
Şu an ütopik bir şeymiş gibi gelse de çok uzak değil yakın bir gelecekte ekranda, tezgâhta, aynada aklımıza gelemeyecek pek çok alanda erişebileceğimiz bir dokunmatik ekran olarak hayatımızı kolaylaştıracak bir malzeme olma yolunda ciddi adımlar atıyor. Black Mirror gibi bilim kurgu dizilerinde ve birçok filmde gördüğümüz teknolojik camlar bize yok artık dedirtse de yakın zamanda fonksiyonel gözlüklerle başlanılan bu hikaye aslında pek çok alanda bize yardımcı olacak, o an görmek istediğimiz veya merak ettiğimiz bazı sorulara cevap bulabileceğimiz veriler verecek.
Artık hayatlarımızın vazgeçilmezi olan camlar gün geçtikçe gelişmeye devam ediyor. Bir kum tanesinden akıllı telefonlarda dokunmatik ekran olabilmiş bir malzeme kim bilir daha bize neler sunacak.
‘Camın yarını ne olacak?’ sorusunu biraz da farklı açıdan ele almak istiyorum.
%100 oranında geri dönüşü olan, çevreden toplanıp; renk ayrımı, temizleme, yıkama ve öğütme işlemlerinden geçtikten sonra yeniden üretime kazandırılan oldukça kıymetli bir malzemedir cam. Bu işlem sonsuza kadar sürebilir yani bir camı defalarca dönüştürebilirsiniz. Geri dönüşüm sürecinden sonra erimeye hazır hale gelen kırık camlar, camı oluşturan kum, kireç ve sodadan daha düşük sıcaklıkta erir. Yani ilk defa üreteceğiniz cam dan daha az maliyet ve enerji harcarsınız.
Doğada 4000 yılda yok olan ve büyük ölçüde özellikle yaz ayranlarında optik özelliğinden dolayı orman yangınlarına sebep olan bu malzemeyi geri dönüştürmeye değmez mi?
Geri dönüşüm evde başlar. Kağıt, cam ve plastik geri dönüştürülebilir. Hazırlayacağınız üç farklı geri dönüşüm kutusunda, ilgili atıkları geçici bir süre biriktirebilir, bağlı bulunduğunuz belediye ile irtibata geçerek kutularınızın toplanmasını isteyebilirsiniz ki günümüzde belediyelerimiz de bu konuda daha duyarlı neredeyse her sokak da hatta her evsel atık kutusunun yanında bir geri dönüşüm kutusu bulunmakta. Eksiğimiz olan tek şey kazanmamakta direndiğimiz bilinç ve sorumluluk. Çocuğumun geleceği için çalışıyorum, hayır çocuğunun geleceği için değil çocuğunun maddi olarak rahat bir hayat sürebilmesi için çalışıyorsun. Çocuğunun gerçekten geleceğini düşünüyorsan geri dönüşüme karşı duyarlı ve bilinçli ol. Öğren, öğret ve merak et!
Merak en çok bilime yakışıyor. Sağlıcakla kalın…
Berna Yıldız
